Yaşam, nedir? Ve nasıl bir şeydir? Yaşamın sahibi kimdir ? Canlılık birisine ait olabilir mi? Tanrı ya da yaratıcı bir güç değil anlatmak istediğim. Belki de onun analogu olarak sayabileceğimiz ve insanmerkezcil olmanın bedeli olarak ödediğimiz telif hakkı, patent ya da "bir şeyin" hakkına sahip olmak.
Bir kameramanın fotoğraf makinesini "kapıp kaçan" ve bu fotoğraf makinesine gülümseyerek kendi fotoğraflarını çeken -özçekim yapan- (diğer bir deyişle selfie'lerini çeken) makakların hikayesi ve bu fotoğrafların kullanım hakkıyla ilgili olan tartışmalar bir süredir interentin dolambaçlı sayfalarında görünüp kayboluyorlar.
Olayın aslı şu 2011’de İngiliz yaban hayatı fotoğrafçısı David Slater Endonezyaya gider ve ormana fotoğraf makinesini kurar. Sonra olaylar gelişir. Yukarıda sizede tanıdık gelen fotoğraf (sorguçlu kara şebek ( Macaca nigra ) kendi selfiesini - özçekimini) ve daha fazlası çekilir. Daha sonra bu fotoğraflar internette hak ettiği ilgiyi bulur ve bu sorguçlu kara şebek özçekimleriyle ünlü olur. David Slater çok ilgi çeken bu fotoğrafın Wikimedia tarafından izinsiz kullanılmasından şikayetçi olur ve dava açar. Wikimedia ise bu fotoğrafın bir insan tarafından çekilmediğini yani bir insan olmayan canlı tarafından çekildiğini ve telif haklarından bahsedilemeyeceğini bildirerek açık olarak bu fotoğrafı kullanır.*
Aslında tek bu örnek değil, aslanların özel hayatından, bakterilerin bölünmesine kadar pek çok şeyi kaydedip satıyoruz. Ve çoğu durumda bu canlıların olanlardan haberi bile olmuyor.
Canlılığın sahibi olmak; soruyu bu noktadan yola çıkarak tekrar sorgulamaya başlarsak neler diyebiliriz? Fotoğrafın canlı olmadığını söyleyebilirsiniz ve burada canlılığa sahip olmuyor diyebilirsiniz. Şöyle düşünsek, bir kafede oturuyorsunuz. Bir sorguçlu kara şebek geliyor, fotoğraflarınızı çekiyor, fotoğraf makinesini elinize tutuşturup oynamanıza izin veriyor. Sonra gidiyor ve sizin fotoğraflarınızı satarak para kazanmaya çalışıyor. Ve tabi tüm bunları yaparken size sormuyor. Evet şimdi tekrar düşünürsek, insan kendince bir şeylere sahip olup, bunlardan çıkar elde etmeye çalışıyor? Canlılığın sahibi insan mı? Değilse, canlılığın sahibi kim? Var mı öyle bir şey?
Bir kameramanın fotoğraf makinesini "kapıp kaçan" ve bu fotoğraf makinesine gülümseyerek kendi fotoğraflarını çeken -özçekim yapan- (diğer bir deyişle selfie'lerini çeken) makakların hikayesi ve bu fotoğrafların kullanım hakkıyla ilgili olan tartışmalar bir süredir interentin dolambaçlı sayfalarında görünüp kayboluyorlar.
Olayın aslı şu 2011’de İngiliz yaban hayatı fotoğrafçısı David Slater Endonezyaya gider ve ormana fotoğraf makinesini kurar. Sonra olaylar gelişir. Yukarıda sizede tanıdık gelen fotoğraf (sorguçlu kara şebek ( Macaca nigra ) kendi selfiesini - özçekimini) ve daha fazlası çekilir. Daha sonra bu fotoğraflar internette hak ettiği ilgiyi bulur ve bu sorguçlu kara şebek özçekimleriyle ünlü olur. David Slater çok ilgi çeken bu fotoğrafın Wikimedia tarafından izinsiz kullanılmasından şikayetçi olur ve dava açar. Wikimedia ise bu fotoğrafın bir insan tarafından çekilmediğini yani bir insan olmayan canlı tarafından çekildiğini ve telif haklarından bahsedilemeyeceğini bildirerek açık olarak bu fotoğrafı kullanır.*
Aslında tek bu örnek değil, aslanların özel hayatından, bakterilerin bölünmesine kadar pek çok şeyi kaydedip satıyoruz. Ve çoğu durumda bu canlıların olanlardan haberi bile olmuyor.
Canlılığın sahibi olmak; soruyu bu noktadan yola çıkarak tekrar sorgulamaya başlarsak neler diyebiliriz? Fotoğrafın canlı olmadığını söyleyebilirsiniz ve burada canlılığa sahip olmuyor diyebilirsiniz. Şöyle düşünsek, bir kafede oturuyorsunuz. Bir sorguçlu kara şebek geliyor, fotoğraflarınızı çekiyor, fotoğraf makinesini elinize tutuşturup oynamanıza izin veriyor. Sonra gidiyor ve sizin fotoğraflarınızı satarak para kazanmaya çalışıyor. Ve tabi tüm bunları yaparken size sormuyor. Evet şimdi tekrar düşünürsek, insan kendince bir şeylere sahip olup, bunlardan çıkar elde etmeye çalışıyor? Canlılığın sahibi insan mı? Değilse, canlılığın sahibi kim? Var mı öyle bir şey?
*Copyright Compendium § 202.02(b):
'The term ‘authorship’ implies that, for a work to be copyrightable, it must owe its origin to a human being.
Materials produced solely by nature, by plants, or by animals are not copyrightable.'
'The term ‘authorship’ implies that, for a work to be copyrightable, it must owe its origin to a human being.
Materials produced solely by nature, by plants, or by animals are not copyrightable.'
Yorumlar
Yorum Gönder